Là những chiếc răng đầu tiên mọc lên, răng sữa đóng vai trò vô cùng quan trọng, trong việc định hình khung hàm, cũng như giúp trẻ phát triển khỏe mạnh.

Răng sữa là gì? Răng sữa và răng vĩnh viễn khác nhau như thế nào?

Răng sữa là những chiếc răng đầu tiên mọc lên trên cung hàm. Hầu hết răng sữa không xuất hiện ngay khi em bé được sinh ra. Tuy nhiên, thân răng lúc này đã được hình thành đầy đủ bên trong nướu. Răng sẽ bắt đầu mọc trong giai đoạn trẻ từ 4-24 tháng tuổi, quãng thời gian trẻ đang bú mẹ. Mỗi bé khác nhau, sẽ có thời gian mọc răng sữa khác nhau. Có những đứa trẻ bắt đầu mọc răng từ 4-5 tháng tuổi đầu tiên, nhưng có những bé đến khoảng 1 tuổi mới bắt đầu mọc những chiếc răng đầu tiên. Tuy nhiên, chỉ cần trẻ bắt đầu mọc răng trong 1 năm đầu đời, thì quá trình phát triển răng của trẻ vẫn được xem là bình thường.

Kích thước răng sữa thường nhỏ hơn và màu sắc trắng hơn, so với răng vĩnh viễn. Đặc biệt, kích thước của răng sữa không thay đổi theo quá trình trưởng thành, trong khi xương hàm và mặt của trẻ lại phát triển rất nhanh trong giai đoạn này. Vì vậy, khi trẻ bắt đầu bước đến ngưỡng 6 tuổi, bộ răng sữa sẽ trở nên thưa hơn. Trong quá trình thay răng, kích thước răng vĩnh viễn trở nên quá lớn, so với gương mặt của trẻ. 

Chiếc răng vĩnh viễn đầu tiên, hay còn được gọi là răng 6 tuổi, răng cối lớn thứ nhất, hay răng hàm vĩnh viễn thứ nhất. Chiếc răng này thường mọc vào lúc trẻ lên 6 tuổi và thường bị nhầm lẫn là răng sữa, nên không nhận được sự chăm sóc kĩ lưỡng. Đây là một chiếc răng hàm có vai trò quan trọng, trong việc giữ vị trí mọc răng cho những chiếc răng còn lại. Khi chiếc răng vĩnh viễn đầu tiên bắt đầu mọc lên, những chiếc răng sữa khác sẽ bắt đầu lung lay, rụng dần và được thay thế bằng những chiếc răng vĩnh viễn khác. Quá trình thay răng thường diễn ra khi trẻ ở trong giai đoạn từ 6-12 tuổi. Thời gian này, trên cung hàm của trẻ tồn tại cả răng sữa và răng vĩnh viễn, nên thường được gọi là giai đoạn răng hỗn hợp.

Trình tự và thời gian mọc răng sữa

Răng sữa thường mọc theo thứ tự nhất định. Theo Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA), các răng ở giữa của hàm trên và hàm dưới thường sẽ mọc đầu tiên, vào thời điểm bé từ 5-8 tháng tuổi. Tiếp đến là 4 răng cửa ở bên trái và bên phải trên hai cung hàm. Các răng hàm đầu tiên sẽ mọc khi bé ở độ tuổi từ 12-16 tháng, sau đó sẽ là 4 răng nanh. 4 răng hàm thứ 2 sẽ mọc vào thời điểm bé từ 20-32 tháng tuổi. Tới khi 3 tuổi, hầu hết trẻ em đều đã có đủ răng sữa. Răng khôn là những chiếc răng mọc cuối cùng khi chúng ta đạt độ tuổi 18-25 tuổi.

Răng sữa đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ nhai, cắn, nghiền nát thức ăn. Nhờ có răng sữa, trẻ tiêu hóa được đầy đủ chất dinh dưỡng cung cấp từ thức ăn, cũng như quá trình tiêu hóa trở nên dễ dàng hơn. Sự phát triển của răng sữa cũng ảnh hưởng đến khả năng phát âm của trẻ. Đặc biệt, là với những âm cần đẩy hơi như “ph”, “s”, “v”. Khi sở hữu hàm răng sữa đều, đẹp, trẻ sẽ có thêm tự tin trong sinh hoạt, giao tiếp hằng ngày.

Mất răng sữa quá sớm sẽ để lại hậu quả gì?

Nhiều cha mẹ thường quyết định nhổ răng sữa của con từ sớm, khi phát hiện dấu hiệu gãy, mẻ, sâu răng, kể cả khi chiếc răng sữa ấy vẫn chưa đến tuổi để thay. Đây được xem là một quyết định đầy chủ quan, có thể gây nên nhiều hậu quả khôn lường, ảnh hưởng trực tiếp đến vị trí mọc, cũng như cấu trúc của răng vĩnh viễn về sau này.

Nếu răng sữa mất quá sớm, trong khi răng vĩnh viễn vẫn chưa sẵn sàng để mọc, khiến răng vĩnh viễn mọc lên ở vị trí bất thường, xô lệch nhau, hoặc chen lấn các răng lân cận. Bấy giờ, khoảng trống để răng vĩnh viễn mọc lên không được đảm bảo, cùng với việc khớp cắn bị tổn thương, hàm răng của trẻ sau khi mọc đủ toàn bộ răng vĩnh viễn có nguy cơ bị lệch khớp cắn rất cao. Từ đó, trẻ dễ rơi vào tình trạng răng lệch lạc, răng hô, hoặc khớp cắn sâu.

Không chỉ vậy, khi răng sữa mất sớm, nhưng răng vĩnh viễn vẫn chưa thay thế, khả năng nhai, cắn, nghiền đồ ăn của trẻ sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều. Không có đủ răng để bổ trợ quá trình nhai thức ăn, không chỉ khiến trẻ tiếp nhận ít chất dinh dưỡng hơn, mà còn gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường tiêu hóa ở trẻ, như khó tiêu, đau dạ dày, ...

Nghiêm trọng hơn, việc loại bỏ răng sữa trước khi răng vĩnh viễn mọc lên, cũng ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của trẻ. Trong độ tuổi từ 5-12 tuổi, tư duy và nhận thức của trẻ vẫn đang dần được hình thành. Lúc bấy giờ, cảm giác bản thân khác biệt so với bạn bè, hoặc thường xuyên bị trêu chọc, cười đùa về ngoại hình của bản thân, sẽ tác động tiêu cực đến tâm lý của trẻ. Từ đó, trẻ sẽ dần trở nên ngại ngùng, tự ti và khép mình hơn. Dần dần, những kí ức thuở nhỏ sẽ hằn sâu vào tâm lý, để lại di chứng lâu dài về sau.

Chăm sóc răng sữa như thế nào?

Để răng sữa của trẻ khỏe mạnh, tránh tình trạng răng sữa bị sâu, hư, phải nhổ bỏ sớm, cần đặc biệt quan tâm đến vấn đề vệ sinh cho trẻ. Việc vệ sinh răng miệng cho trẻ nên bắt đầu từ độ tuổi sơ sinh. Giai đoạn này, bố mẹ có thể dùng gạc thấm một ít nước muối, xỏ vào ngón tay để xoa đều mặt lưỡi, mặt nướu cho bé. Tránh xây dựng thói quen bú đêm và bú bình cho trẻ. Vì ban đêm khi bé ngủ, lượng nước bọt sẽ giảm đi đáng kể, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, nếu trước đó trẻ có bú sữa. Bên cạnh đó, nên cho bé uống nước sau mỗi lần bú sữa, hoặc ăn dặm. 

Khi trẻ bắt đầu mọc chiếc răng cửa đầu tiên, cha mẹ vẫn có thể hỗ trợ vệ sinh răng miệng cho con, bằng phương pháp trên. Đến khi số răng của bé dần mọc lên nhiều hơn, cha mẹ có thể sử dụng bàn chải đánh răng nhỏ, lông thật mềm dành cho trẻ em để đánh răng. Để kích thích trẻ hình thành thói quen vệ sinh răng miệng, nên lựa chọn bàn chải đánh răng có thiết kế vui nhộn và kem đánh răng có vị ngọt, cùng hương thơm nhẹ. 

Cần hướng dẫn cách thức và vai trò của việc vệ sinh răng miệng cho trẻ hiểu từ sớm. Cha mẹ nên dùng những từ dễ hiểu, để giải thích cho trẻ, giúp trẻ tiếp nhận kiến thức về vệ sinh răng, cũng như các bệnh về răng một cách dễ hiểu. Ví như, để lý giải về sâu răng, nên dùng những cách giải thích như “bắt con sâu khỏi răng”, “đuổi con sâu đi”, ...

Với phương thức chải răng, đơn giản nhất là cho bé há miệng, hoặc cắn chặt hai hàm, rồi di chuyển bàn chải xoay tròn từ hàm trên xuống hàm dưới đối với mặt ngoài của răng. Với mặt nhai, hướng dẫn trẻ chải theo chiều ngang, tới lui khoảng 4-5 lần mỗi răng. Về mặt lưỡi, chỉ cho trẻ cách để lông bàn chải nghiêng về phía nướu, rồi hất ngược bàn chải lên phía cạnh cắn hoặc mặt nhai.

Bên cạnh việc chỉ dạy trẻ cách vệ sinh răng miệng, cha mẹ cũng nên dạy trẻ phân biệt được đâu là thực phẩm nào tốt, thực phẩm nào không nên ăn, để bảo vệ răng. Kẹo, bánh ngọt chứa đường, đặc biệt là đường hóa học, là những món ăn được nhiều trẻ em yêu thích. Tuy nhiên, đây đều là các thực phẩm không tốt cho răng, cần hạn chế tiêu thụ. Sau khi ăn xong, trẻ nên súc miệng ngay lập tức với nước lọc. Với các loại nước ngọt như Coca, nên sử dụng thêm ống hút, để hạn chế đường bám trên răng.

Xây dựng ấn tượng đầu tích cực về việc đi khám nha khoa, cũng là một việc vô cùng quan trọng, để xây dựng thói quen đến nha sĩ khám răng định kỳ cho trẻ. Khi ấn tượng đầu thoải mái, trẻ sẽ hợp tác hơn trong những lần đi khám răng về sau. Việc điều trị răng nên diễn ra tuần tự, từ đơn giản đến phức tạp, để trẻ làm quen với việc thăm khám răng. Đặc biệt, phụ huynh cũng cần lưu ý là men răng sữa sẽ mềm hơn răng vĩnh viễn nhiều. Vì vậy, nguy cơ sâu răng sữa cũng nhiều hơn và tiến triển nhanh hơn, so với răng vĩnh viễn. Để phòng ngừa sâu răng, cha mẹ nên cho bé kiểm tra răng định kỳ 3 tháng 1 lần.

Khi nhận thấy răng sữa có dấu hiệu lung lay, cha mẹ không nên nôn nóng nhổ răng. Đồng thời, cha mẹ cũng cần khuyến cáo trẻ không lắc răng mạnh, hoặc tác động lực để tự nhổ răng. Các hành động tự phát, sẽ khiến răng sữa rụng trước khi răng vĩnh viễn kịp thời mọc. Thậm chí, nếu nhổ răng không đúng cách, bạn sẽ khiến răng bị gãy, nhưng vẫn sót chân răng trong nướu.

Thông thường, một chiếc răng sữa đang lung lay, cần từ vài tuần đến vài tháng để có thể rụng (hoặc được nhổ). Khi chiếc răng vĩnh viễn đã sẵn sàng mọc, răng sữa bắt đầu lung lay nhiều hơn. Bấy giờ, trẻ có thể lắc nhẹ, để răng sữa rụng dần ra, hoặc đến nha sĩ, để được hỗ trợ lấy răng đúng cách. Việc chờ đợi sẽ tránh tình trạng chảy máu không kiểm soát, sưng nướu, hay sót chân răng sau khi nhổ răng. Từ đó, trẻ không phải chịu đau khi nhổ răng. 

Bác sĩ khuyến cáo: không nên nhổ răng cho trẻ trước khi răng đến tuổi thay răng, để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho trẻ. Tuy nhiên, trừ trường hợp dù trẻ chưa đến tuổi thay răng, nhưng răng sữa bị nhiễm trùng chân răng, sâu nặng, hoặc chết tủy, không thể điều trị khỏi và cần phải nhổ răng gấp ... Lúc này, có thể cân nhắc nhổ răng dưới sự xem xét, đánh giá trực tiếp từ bác sĩ. Sau khi nhổ răng, trẻ cũng nên được bác sĩ gắn các bộ giữ khoảng, để làm nhiệm vụ giữ đúng và đủ vị trí cho răng vĩnh viễn mọc lên đúng sau này.

Nha khoa gia đình Presmile luôn hướng đến mục tiêu bảo vệ răng miệng cho trẻ. Nha khoa Presmile sở hữu đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, luôn không ngừng trau dồi kiến thức chuyên môn, thấu hiểu tâm lý của trẻ. Không chỉ vậy, Presmile cũng áp dụng công nghệ hiện đại vào điều trị, giúp mang đến những trải nghiệm dễ chịu, thoải mái và thú vị hơn cho trẻ. Từ đó, trẻ sẽ vui vẻ và hợp tác trong mỗi lần cùng cha mẹ đến phòng khám nha, quá trình kiểm tra răng miệng cũng trở nên dễ dàng hơn. 

Nha khoa gia đình Presmile - đồng hành bảo vệ sức khỏe răng miệng cho trẻ.